Η μελέτη του Trevor Scholz με τίτλο Platform Cooperativism: Challenging the Corporate Sharing Economy δεν είναι πρόσφατη. Ωστόσο, η καταιγιστική αύξηση της ψηφιακής οικονομικής δραστηριότητας μετά την πανδημία μάς καλεί να κοιτάξουμε την εναλλακτική των συνεργατικών πλατφορμών με ανανεωμένο ενδιαφέρον. Ο φόβος της φυσικής εγγύτητας και τα lockdown αύξησαν τη ζήτηση για διαδικτυακές υπηρεσίες σε κάθε τομέα της καθημερινότητας. Σήμερα ακόμη περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες διαμεσολαβούνται από διαδικτυακές πλατφόρμες και τα νέα δεδομένα δίνουν στον τομέα απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης.
Μέχρι σήμερα, είχαμε εξοικειωθεί με εταιρείες όπως η Airbnb ή η Uber, οι οποίες δεν αντλούν αξία από την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας ή περιουσιακών στοιχείων με φυσική υπόσταση, αλλά μέσω της διαμεσολάβησης και της επεξεργασίας των δεδομένων όσων χρησιμοποιούν τις ψηφιακές πλατφόρμες. Η Airbnb, ο μεγαλύτερος διαχειριστής τουριστικών καταλυμάτων παγκοσμίως, δεν είναι ιδιοκτήτης κανενός διαμερίσματος. Η Uber, η μεγαλύτερη εταιρεία υπηρεσιών ταξί στον κόσμο, δεν είναι ιδιοκτήτης οχημάτων. Βασίζονται στην περίφραξη και χειραγώγηση της πληροφορίας και των δεδομένων κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο στο παρελθόν λειτούργησε η περίφραξη και η εκμετάλλευση της γης και της εργασίας για προηγούμενα συστήματα παραγωγής.
Ο Scholz μας υπενθυμίζει ότι πίσω από αυτές τις ψηφιακές πλατφόρμες βρίσκεται ένας πολυπληθής στρατός επισφαλώς εργαζομένων χωρίς τα αναγνωρισμένα δικαιώματα της μισθωτής εργασίας και κυρίως χωρίς καμία δυνατότητα σύστασης σωματείου και συλλογικής διεκδίκησης. Την ίδια στιγμή, οι χρήστες τους δεν έχουν έλεγχο πάνω στα προσωπικά τους δεδομένα. Μπορεί το διαδίκτυο να λειτουργεί υπό άλλου τύπου καθεστώς ιδιοκτησίας; Τι θα συνέβαινε αν οι οδηγοί της Uber έστηναν τη δική τους πλατφόρμα ή αν οι κάτοικοι μίας πόλης έλεγχαν τη δική τους εκδοχή ενός τύπου Airbnb; Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο να δείξει ότι ένα άλλο είδος διαδικτύου είναι εφικτό και ότι μία νέα γενιά ψηφιακών πλατφορμών κατακτά το χώρο της μέσα σε αυτό. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον στη δουλειά του Scholz είναι η επιμονή του στο ότι δεν χρειαζόμαστε απλά αντίσταση στις νέες μορφές εργασιακής εκμετάλλευσης, αλλά και εφαρμόσιμες εναλλακτικές.
Ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα έχει υποστεί τις καταστροφικότερες συνέπειες από την απορρύθμιση και την ψηφιοποίηση της αγοράς εργασίας. Τα ποσοστά των επισφαλών, υπο-απασχολούμενων και αυτο-απασχολούμενων εργαζομένων είναι μεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη. Οι πολλές χιλιάδες υπεργολαβικά εργαζόμενοι, σύμβουλοι, οδηγοί-διανομείς, καθηγητές φροντιστηριακών μαθημάτων και αυτοαπασχολούμενοι κάθε κατηγορίας, έχουν την ίδια ανάγκη προστασίας και οργανωτικής ισχύος στη σημερινή ψηφιακή οικονομία με εκείνη που κάποτε στερούνταν οι ανοργάνωτοι εργοστασιακοί εργάτες στις παλιές βιομηχανικές οικονομίες.
Διεκδικώντας ένα νέο είδος ψηφιακής οικονομίας οι συνεργατικές πλατφόρμες συνδυάζουν την πλούσια παράδοση του συνεταιριστικού κινήματος με τις δυνατότητες των τεχνολογιών του 21ου αιώνα, χωρίς μονοπώλια, εκμετάλλευση και παρακολούθηση. Σε αυτό το πλαίσιο οι συνεργατικές πλατφόρμες συνιστούν ένα νέο μοντέλο ιδιοκτησίας στο διαδίκτυο με δημοκρατική διοίκηση και αλληλεγγύη. Η μελέτη παρουσιάζει με λεπτομέρεια υπαρκτά παραδείγματα συνεργατικών πλατφορμών, συνοψίζει τις βασικές αρχές δίκαιης λειτουργίας τους στο διαδίκτυο και περιγράφει τα απαραίτητα βήματα για την ανάπτυξή τους. Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για τους συνεταιρισμούς και τα κοινά και η ανάδυση της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας αποτελούν έμπρακτες αποδείξεις ότι ένας άλλος τρόπος οργάνωσης της εργασίας και χρήσης των τεχνολογιών είναι αναγκαίος και εφικτός.
Η μελέτη εκδόθηκε από το Rosa Luxemburg Stiftung Παράρτημα Νέας Υόρκης. Περισσότερα στο http://www.rosalux-nyc.org/
Στο παρακάτω σύντομο video ο συγγραφέας συνοψίζει τις δυνατότητες των συνεργατικών πλατφορμών μετά την πανδημία. Από τη “Smart Cooperative”:
Εδώ το link στο Παρατηρητήριο των Κοινών 7 Ιουλίου 2020, https://www.enainstitute.org/publication/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%cf%81%ce%b3%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82-%cf%80%ce%bb%ce%b1%cf%84%cf%86%cf%8c%cf%81%ce%bc%ce%b5%cf%82-%ce%b1%ce%bc%cf%86%ce%b9%cf%83%ce%b2%ce%b7%cf%84%cf%8e%ce%bd/