Ήρθε η ώρα για κοινά αγαθά και πολιτικές ανοικτής πρόσβασης

Άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών, 26 Απριλίου 2020

Της Δώρας Κοτσακά*

Eχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι μέσα στις έκτακτες συνθήκες της πανδημίας οι πολιτικές των κοινών και της ανοιχτής πρόσβασης διεύρυναν το πεδίο τους όχι μόνο ως προς το ακροατήριο, αλλά και ως προς την εφαρμογή τους. Κυβερνήσεις προχωρούν σε τροπολογίες που επιτρέπουν την υποχρεωτική αδειοδότηση φαρμακευτικών πατεντών προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα σε άλλες επιχειρήσεις, πέραν του κατόχου της ευρεσιτεχνίας, να παράξουν προϊόντα για τις ανάγκες της δημόσιας υγείας. Η συναίνεση σε τέτοια εργαλεία δεν μεταφράζεται σε ιδεολογική μετατόπιση. Απλώς καταδεικνύει αυτό που οι κοινότητες υποστηρίζουν εδώ και μία δεκαετία, ότι τα κοινά, η ανοιχτή πρόσβαση και η ομότιμη παραγωγή δημιουργούν απαντήσεις πέρα από το κράτος και την αγορά και γι’ αυτό μπορούν να δώσουν ταχύτερα απαντήσεις όταν οι δύο παραδοσιακοί πυλώνες καταρρέουν.

Επιστημονικά περιοδικά «ανοίγουν» την πρόσβαση σε άρθρα σχετικά με τον Covid-19 των οποίων η ανάγνωση προηγουμένως μπορεί να κόστιζε έως και 50$ για κάθε ενδιαφερόμενο ερευνητή. Επιστήμονες σήμερα μαζικά καθιστούν ανοιχτά και δημόσια τα σχετικά ευρήματά τους, άμεσα, αναιρώντας την πάγια τακτική απόκρυψής τους έως ότου τα καρπωθούν ως πνευματικά δικαιώματα, πατέντες ή έστω ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παραπάνω –αν όχι σε απόλυτο, αλλά σίγουρα σε συγκλονιστικά μεγάλο βαθμό– συνιστούν προϊόντα δημόσιας χρηματοδότησης, τα οποία στη συνέχεια μετατρέπονται σε ιδιωτική περιουσία. Μία πρακτική που θα έπρεπε να είχε πάψει χθες αν θέλουμε γρήγορα αποτελέσματα στα φάρμακα, τα τεστ και το εμβόλιο, που θα μας βγάλουν από την παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το αίτημα «δημόσια χρηματοδότηση, κοινό αγαθό» είναι σήμερα περισσότερο ουσιαστικό από ποτέ.

Το 3D printer, προϊόν ανοιχτού σχεδιασμού και ομότιμης παραγωγής, βρέθηκε στην επικαιρότητα καθώς λειτούργησε ως βασική υποδομή για την παραγωγή υγειονομικού υλικού όταν οι προμηθευτές δεν μπορούν να καλύψουν κατεπείγουσες ανάγκες. Στην Ιταλία, εθελοντές προσφέρθηκαν να καλύψουν τις ανάγκες των ΜΕΘ σε πανάκριβα ανταλλακτικά αναπνευστήρων τυπώνοντάς τα σε 3D printer με κόστος μόλις 1$ επειδή ακριβώς το hardware και τα σχέδια δεν ενέπιπταν σε πνευματικά δικαιώματα. Οταν ο προμηθευτής δήλωσε ότι αδυνατεί να καλύψει τη ζήτηση, κάτι που είχε τεράστιες συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές, απευθύνθηκαν στην εταιρεία μόνο για να τους δώσει την έγκριση να προχωρήσουν και η εταιρεία αρνήθηκε.

Είναι προφανές ότι στις παρούσες συνθήκες θα ήταν αυτοκτονικό να περιμένουμε τις λύσεις από κερδοσκοπικού χαρακτήρα –και μάλιστα εισηγμένες στα χρηματιστήρια– εταιρείες, οι οποίες λειτουργούν με μοναδικό στόχο την αύξηση των μερισμάτων των μετόχων τους και λογοδοτούν στις αγορές και όχι στις κοινωνίες. Η υπόθεση της ανοιχτής επιστήμης και των ανοιχτών τεχνολογιών είναι απολύτως πολιτική και ως τέτοια πρέπει να την αντιμετωπίσουμε.

* Δρ Πολιτικής Κοινωνιολογίας, ερευνήτρια στο Παρατηρητήριο των Κοινών του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ

Η εργασία της κ. Κοτσακά εδώ, https://tinyurl.com/y7zx5mva

Εδώ το σύνολο του άρθρου στην ΕΦΣΥΝ, https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/240699_trisdiastati-allileggyi-apo-tin-koinotita-ton-makers

Δημοσιεύθηκε την
Κατηγοριοποιημένα ως From Press On topic Technology & Knowledge Commons