Ο μετασχηματισμός του διεθνούς κεντρώου χώρου ως διαλεκτική συνέπεια της νεοφιλελεύθερης επίθεσης

Δημοσιεύτηκε στην Εποχή, 10 Φεβρουαρίου 2016

Δώρα Κοτσακά

Σε διεθνές επίπεδο κάτι φαίνεται να αλλάζει σε αυτό που μέχρι τώρα, ανάλογα με τις παραδόσεις και τις ιστορικές διαιρέσεις της κάθε χώρας, ορίζαμε ως «κεντρώο/ κεντροαριστερό /σοσιαλδημοκρατικό /προοδευτικό/ εργατικό/ δημοκρατικό χώρο». Το ίδιο το γεγονός της θέσης του στο κέντρο του πολιτικού άξονα συνάδει με την ποικιλία προσδιοριστικών όρων, αλλά και με την ευελιξία του να διανύει με μεγαλύτερη ευκολία σημαντικού εύρους αποστάσεις στον πολιτικό άξονα Αριστεράς-Δεξιάς.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες μετατοπίσεις συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα σε διεθνές επίπεδο. Ο Μπέρνι Σάντερς στις ΗΠΑ και ο Τζέρεμι Κόρμπιν στη Μεγάλη Βρετανία σηματοδοτούν μία ριζοσπαστικοποίηση εντός του δικομματικού πλαισίου των δύο ισχυρότερων δυνάμεων του δυτικού κόσμου. Την ίδια στιγμή και ενώ η Γερμανία, η τρίτη υπερδύναμη της Δύσης, εντείνει και παγιώνει την επιθετική της στρατηγική, σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, βλέπουμε την Αριστερά να ξεκινά μία νέα πρακτική συμμαχιών. Κάτι όχι ιδιαίτερα σύνηθες σε αυτή την πολιτική οικογένεια.

Μετακίνηση του Κέντρου προς το Κέντρο

Οι συμφωνίες δεν έχουν ισχυρή παράδοση στην «αριστερή οικογένεια». Μερικές φορές η πόλωση είναι τέτοια που ορισμένες τάσεις της δεν αναγνωρίζουν καν τις άλλες ως μέρος της. Αντιστρόφως, σε καιρούς δικτατορίας τέτοιες συμφωνίες είναι πολύ πιο συχνές, με στόχο την επίσπευση της παύσης της. Με αυτά τα δεδομένα, είναι ενδιαφέρον ότι πρόσφατα είδαμε ένα ρεύμα συμφωνιών εκ μέρους διαφόρων τάσεων της Αριστεράς σε δημοκρατικές χώρες, όπως η ενότητα πολιτικών δυνάμεων γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ που τον οδήγησε στην κυβερνητική πλειοψηφία και η νέα κυβέρνηση της Πορτογαλίας που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, υπό την ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος και με την υποστήριξη του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Αριστερού Μπλόκο. Την ίδια στιγμή, η πρόθεση των Ποδέμος για συνεργασία με το Σοσιαλιστικό κόμμα τους φέρνει δημοκοπικά στη δεύτερη θέση.

Ο ιστορικός συμβιβασμός της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας είναι μία γνωστή ιστορία, όπως και οι συνέπειες του, μεταξύ αυτών και η αποχαλίνωση της νεοφιλελεύθερης επίθεσης των τελευταίων δεκαετιών. Με το ίδιο τέμπο και οι Εργατικοί της Μεγάλης Βρετανίας απώλεσαν τα πολιτικά χαρακτηριστικά που ανταποκρίνονταν στο όνομα και την παράδοσή τους. Για τους Δημοκρατικούς των ΗΠΑ, από την άλλη, το φαινόμενο Σάντερς είναι απλά καινοφανές και μόνο ως σημείο των καιρών μπορεί να γίνει κατανοητό.

Και για να είμαστε σαφείς, δεν υποστηρίζουμε ότι μεταβαίνουμε προς μία αριστερή ηγεμονία και ότι ο κεντρώος χώρος αποκτά αριστερό πρόσημο. Υποστηρίζουμε ότι μετά από μία συντριπτική δεξιά μετατόπιση που έκανε τον κεντρώο χώρο να ομοιάζει με αυτόν της Δεξιάς, σε σημείο υπαρξιακής εξαφάνισης, σήμερα παρατηρείται μία μετακίνηση του Κέντρου προς το Κέντρο. Για ποιο λόγο όμως, σημειώνονται αυτές οι μετατοπίσεις;

Διακυβεύεται η επιβίωση της Δημοκρατίας

Πέραν του υπαρξιακού αδιεξόδου –το Κέντρο έμοιαζε τόσο με τη Δεξιά, ώστε οι ψηφοφόροι δεν είχαν κανένα λόγο να προτιμήσουν το αντίγραφο έναντι του πρωτοτύπου- είναι προφανές ότι τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια ο νεοφιλελευθερισμός επιτίθεται με αυξανόμενη ένταση στα δικαιώματα και τη Δημοκρατία. Η ένταση αυτής της επίθεσης συσπειρώνει κοινωνικές δυνάμεις με τρόπους καινοφανείς και αυτή η νέα συσπείρωση δεν μπορεί παρά να εκφραστεί και πολιτικά. Παρά το γεγονός ότι η σύνδεση του κεντρώου χώρου με συστημικές δυνάμεις είναι εμπεδωμένη, δεν μπορεί να στηριχτεί μόνο σε αυτή, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να χάσει την εκλογική του πελατεία και την κοινωνική του βάση. Την ίδια στιγμή, παρατηρούμε μία διαρκή επίκληση του «επικείμενου χάους» που θα έρθει εξαιτίας των προσφύγων, της τρομοκρατίας, των συνεπειών της κρίσης και πολλών άλλων που αν δεν υπάρχουν εφευρίσκονται προκειμένου να περάσουμε σε «καθεστώτα δημοκρατίας χαμηλής έντασης». Η πολιτική μετακίνηση θα μπορούσε να είναι μία αναγνώριση του ότι αυτό που διακυβεύεται πλέον είναι η επιβίωση της ίδιας της Δημοκρατίας, όπως μέχρι σήμερα την ορίζαμε και ότι το να περισώσουμε ό,τι δεν έχει καταστρέψει ακόμα ο νεοφιλελευθερισμός είναι κατεπείγων.

Για παράδειγμα, τις προηγούμενες δεκαετίες η απόλυτη επικράτηση του χρηματιστικού επί του παραγωγικού κεφαλαίου, αλλά και επί της κοινωνικής και πολιτικής σφαίρας, έδωσε στον καπιταλισμό τη δυνατότητα διεύρυνσης που συνιστά προϋπόθεση της ύπαρξής του. Ωστόσο, μετά το 2008 έγινε σαφές ακόμα και στον πιο αφελή, ότι αν και κανείς δεν αμφισβητεί την παντοκρατορία του χρηματιστικού κεφαλαίου ο καπιταλισμός δεν θα μπορούσε πλέον να αναπαραχθεί μόνο σε αυτή τη βάση. Σε αυτό το σημείο είναι που κάνουν την εμφάνισή τους οι «Εμπορικές Συμφωνίες Νέας Γενιάς» ή αλλιώς οι «Ζωντανές Συμφωνίες» (ΤΤΙΡ, CETA, TISA, TPP). Υπαγορευμένες από τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών, αυτό που επιδιώκουν στην πραγματικότητα δεν έχει σχέση με το εμπόριο. Κατοχυρώνουν θεσμικά την περαιτέρω αναδιανομή εξουσιών και πόρων υπέρ του κεφαλαίου. Κατασκευάζουν ένα συβιλλοτεχνικό λαβύρινθο νομικών κειμένων και ρυθμίσεων (ή καλύτερα απορυθμίσεων) που στην πραγματικότητα τους επιτρέπει να βάλουν χέρι στα δημόσια ταμεία στο σύνολό τους –δηλαδή στα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών- και να αυξήσουν την κερδοφορία τους μέσω της κατάργησης των εργατικών, κοινωνικών και πολιτικών κεκτημένων των τελευταίων 100 χρόνων, που πλέον μετονομάζονται ως «εμπόδια στο εμπόριο». Για να το πετύχουν σχεδίασαν μία νέα αρχιτεκτονική του δημοκρατικού πολιτεύματος, υπό την οποία οι πολιτειακές εξουσίες μετατρέπονται σε εξυπηρετητές των συμφερόντων των πολυεθνικών. Οι τελευταίες δε, μετέχουν πλέον θεσμικά στη δικαστική και νομοθετική εξουσία.

Η στρατηγική της επίθεσης μετασχηματίζεται

Δεν πρόκειται για ένα νέο σχέδιο. Οι σπόροι αυτής της ιδέας είχαν φανεί από τη δεκαετία του ’90. Αρκεί να θυμηθούμε τις διαδηλώσεις στο Σιάτλ περιμετρικά της συνόδου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και όσα ακολούθησαν με τη δημιουργία του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος και των δυναμικών ραντεβού του στις συνόδους του ΠΟΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η προώθηση αυτού του σχεδίου μέσω του ΠΟΕ έγινε ιδιαίτερα περίπλοκη με την ανάδυση των περιφερειακών οικονομικών δυνάμεων –Κίνα, Ρωσία, Βραζιλία κλπ – που δεν είχαν λόγο να αφήσουν τις δυτικές δυνάμεις να φτιάξουν το matrix του παγκόσμιου εμπορίου κατ΄ όπως τους συνέφερε. Το 2008 –κατά τη διάρκεια του Γύρου της Ντόχα που τελικά εγκαταλείφθηκε- το αδιέξοδο έγινε σαφές και πλέον το βάρος έπεσε στην προώθηση της «Νέας Γενιάς Εμπορικών Συμφωνιών», που εξασφάλιζαν απόλυτη μυστικότητα και αδιαφάνεια.

Το τελευταίο έτος, οι πολίτες ενημερώθηκαν και οργανώθηκαν με ιδιαίτερη ένταση ενάντια στη νεοφιλελεύθερη επίθεση της «Νέας Γενιάς Εμπορικών Συμφωνιών». Τα κόμματα της Αριστεράς και των Πρασίνων συνέβαλλαν σε αυτό από την πρώτη στιγμή και εναντιώθηκαν στο «καθεστώς Δημοκρατίας χαμηλής έντασης», που κυοφορείται. Η ανησυχία εκφράζεται πολιτικά πλέον και από τον Σάντερς, τον Κόρμπιν, αλλά και από το ρήγμα που έχει δημιουργηθεί εντός του ευρωπαϊκού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Το μεγαλύτερο μέρος του, αυτό που συνδέεται με τα συνδικάτα ή με περιβαλλοντικά/ δικαιωματικά κινήματα, αισθάνεται ότι αν δεν εκφράσει την αντίθεση στην ΤΤΙΡ και τις άλλες συμφωνίες, θα απομονωθεί από την εκλογική του βάση.

Με λίγα λόγια η στρατηγική της επίθεσης μετασχηματίζεται και εντείνεται. Οι κοινωνικές δυνάμεις το αντιλαμβάνονται και αντιδρούν ανάλογα με τα συμφέροντα και τη θέση τους και οι πολιτικές δυνάμεις αντιδρούν διαλεκτικά με κριτήριο τις συμμαχίες, αλλά και την πολιτική τους επιβίωση. Ο κεντρώος χώρος δίνει κάποια δείγματα το τελευταίο διάστημα σε διεθνές επίπεδο. Η Αριστερά από την άλλη, φαίνεται να καθοδηγείται από την αρχή ότι στην εποχή μας ακόμα και τα σοσιαλδημοκρατικά αιτήματα της δεκαετίας του ’80 φαίνονται ακραία και ριζοσπαστικά και συνιστούν καθόλα πολύτιμους στόχους. Η παραδοχή είναι ορθή, με δεδομένη την ένταση της νεοφιλελεύθερης επίθεσης, αλλά δεν είναι αρκετή όταν μιλάμε με όρους πολιτικής επιβίωσης του χώρου της Αριστεράς. Διαφορετικά πρόκειται για την ίδια μηχανική που οδήγησε και το Κέντρο στα υπαρξιακά του αδιέξοδα…

Εδώ το link στην Εποχή, https://www.epohi.gr/article/6566/o-metasxhmatismos-tou-deithnous-kentrwou-xwrou

Δημοσιεύθηκε την
Κατηγοριοποιημένα ως From Press On topic Politics & Democracy