Δημοσιεύτηκε από τις Οικοτριβές της Κυριακάτικης Αυγής, 3 Νοεμβρίου 2013
Δώρα Κοτσακά
Σε όλη την Ελλάδα επιτροπές και κινήσεις πολιτών δραστηριοποιούνται, δικτυώνονται και ενηµερώνουν µε σκοπό να αποτρέψουν τη σχεδιαζόµενη ιδιωτικοποίηση του νερού και την πώληση των εταιρειών ύδρευσης και αποχέτευσης (ΕΥΑΘ, ΕΥΔΑΠ). Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς µε τις σχετικές πρωτοβουλίες του επιδιώκει να συµβάλλει στους τοµείς της ενηµέρωσης, τεκµηρίωσης και δικτύωσης, µέσω της διοργάνωσης εκδηλώσεων (π.χ. µε τον Τοµάζο Φατόρι από τους πρωτεργάτες της ιταλικής εκστρατείας που προκάλεσε και κέρδισε δηµοψήφισµα για τη συνταγµατική κατοχύρωση του δηµόσιου χαρακτήρα του νερού), του υποτιτλισµού και της διανοµής του ντοκιµαντέρ «Water makes money» σε συνεργασία µε την «Αυγή» κ.ά.
Σε πρώτη φάση, επιδίωξή µας αποτέλεσε η ενίσχυση του κινήµατος ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού και η ενηµέρωση του κοινού ως προς τις καταγεγραµµένες δυσµενείς συνέπειες, τόσο ως προς την ποιότητα όσο και ως προς την τιµή του, όπου αυτό ιδιωτικοποιήθηκε. Το επόµενο βήµα είναι η αναζήτηση και τεκµηρίωση των εναλλακτικών προτάσεων διαχείρισης του νερού ως κοινού αγαθού, καθώς και των αµεσοδηµοκρατικών εργαλείων που έχουµε στη διάθεσή µας προκειµένου να περάσουµε από τη θεωρία στην πράξη (δηµοψηφίσµατα τυπικά ή άτυπα, συµµετοχικός προϋπολογισµός κ.ά.).
Ένα βιβλίο-οδηγός
Λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε συνεργασία µε τις εκδόσεις «Νήσος» προχώρησε στην έκδοση του βιβλίου «ΝΕΡΟ / ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ: Η προστασία και η διαχείρισή του. Παραδείγµατα ορθής διαχείρισης και ευρωπαϊκά δηµοψηφίσµατα διεκδίκησης του δηµόσιου χαρακτήρα του». Σκοπός της έκδοσης αποτέλεσε η διάθεση, προς όσους ενδιαφέρονται να συµβάλλουν στην κατοχύρωση του δηµόσιου χαρακτήρα του νερού, ενός οδηγού που περιλαµβάνει τις βασικές αρχές ορθής διαχείρισής του µε γνώµονα την κοινωνική ωφελιµότητα και την περιβαλλοντική µέριµνα, µέσα από την παρουσίαση συγκεκριµένων, εµβληµατικών παραδειγµάτων από τον ευρωπαϊκό χώρο.
Το πρώτο µέρος του βιβλίου αποτελεί προϊόν εργασίας των D. Hachfeld, Ph. Terhorst και O. Hoedeman, ερευνητών του Transnational Institute (TNI), ενός προοδευτικού ερευνητικού ινστιτούτου µε έδρα το Άµστερνταµ το οποίο έχει πραγµατοποιήσει σειρά δραστηριοτήτων µε την ανάµιξη εκατοντάδων επιστηµόνων και αγωνιστών των κοινωνικών κινηµάτων. Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς φρόντισε για τη µετάφραση στα ελληνικά και την έκδοση της εν λόγω έρευνας που επιδιώκει να απαντήσει στο ερώτηµα «τι είναι προοδευτικό στη διαχείριση του νερού;» στη βάση συγκεκριµένων κριτηρίων τα όποια παραθέτει. Παρουσιάζονται επίσης δέκα πόλεις που «δείχνουν το δρόµο» ως προς τη διαχείριση των εταιρειών ύδρευσης και αποχέτευσης, δηµιουργώντας ένα «χάρτη» καλών πρακτικών.
Το δεύτερο µέρος του βιβλίου, από τον Γ. Ευσταθόπουλο, αναφέρεται αναλυτικά στην περίπτωση της Eau de Paris, της εταιρίας ύδρευσης του Παρισιού (πρωτεύουσα της χώρας στην οποία εδρεύουν οι ενδιαφερόµενες για το δικό µας νερό εταιρείες) που πρόσφατα, και πανηγυρικά, επανήλθε σε δηµοτικό έλεγχο. Κύριο χαρακτηριστικό της νέας αυτής εταιρείας αποτελεί η συστηµατική προσπάθεια εµπλουτισµού της έννοιας του δηµόσιου συµφέροντος στο πεδίο του νερού µε κοινωνικό-περιβαλλοντικές προτεραιότητες και συµµετοχικές διαδικασίες. Τα παραπάνω συνδυάζονται µε οικονοµική αποτελεσµατικότητα, µακροπρόθεσµες επενδύσεις και διαχείριση υποδοµών, βελτίωση της ποιότητας του νερού και προστασία των υδάτινων πόρων. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η ανάδειξη των κοινωνικών αγαθών σε προνοµιακό πεδίο εφαρµογής της αντίληψης που αρνείται το ρόλο της ελεύθερης αγοράς ή του συγκεντρωτικού και αδιαφανούς κράτους ως υπέρτατων και αποκλειστικών ρυθµιστών του γενικού συµφέροντος, είναι θεµελιακή και στο κείµενο του ΤΝΙ. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα ευρωπαϊκά κινήµατα για την προστασία του νερού ως κοινού αγαθού που οδήγησαν σε σχετικά δηµοψηφίσµατα, τυπικά ή άτυπα. Σε όλες τις περιπτώσεις τα αποτελέσµατα ήταν συντριπτικά υπέρ του δηµόσιου χαρακτήρα του νερού και των δικτύων του. Αντιπροσωπευτικό πραγµατολογικό υλικό από τις καµπάνιες που προηγήθηκαν των δηµοψηφισµάτων, αλλά και από τις δράσεις των κινηµάτων παρατίθεται στο παράρτηµα.
Το βιβλίο επιδιώκει να συµβάλει στη διατύπωση µιας τεκµηριωµένης πρότασης, καθιστώντας σαφές ότι µια εναλλακτική διαχείριση του νερού υπό δηµόσιο έλεγχο είναι εφικτή. Η σχετική διεθνής εµπειρία είναι άλλωστε υπαρκτή, δυναµικά αυξανόµενη και προσβάσιµη. Οι τοπικές ιδιαιτερότητες στην περίπτωση του νερού σε περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο δεν επιτρέπουν βέβαια τη µηχανιστική αντιγραφή ενός παραδείγµατος από άλλο πλαίσιο και την εφαρµογή του σε συνθήκες διαφορετικές. Δίνουν ωστόσο το έναυσµα και την προαπαιτούµενη βάση τεκµηρίωσης µε σκοπό τη διεκδίκηση και την επεξεργασία ενός µοντέλου διαχείρισης που θα προστατεύει και θα διαφυλάττει το νερό ως δηµόσιο αγαθό.
Η Αν Λε Σρατ στην Ελλάδα
Το Σάββατο 19/10 το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς διοργάνωσε εκδήλωση µε θέµα «Το νερό ως κοινό αγαθό: από τη θεωρία στην πράξη» µε κεντρική οµιλήτρια την αντιδήµαρχο του Παρισιού και πρόεδρο της Eau de Paris Αν Λε Στρατ, η οποία πρωτοστάτησε στον αγώνα για την ανάκτηση από το δήµο της εταιρείας ύδρευσης. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στον τρόπο λειτουργίας, τη δοµή της εταιρείας και τα ιδιαίτερα ζητήµατα που προκύπτουν τόσο σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης όσο και συµµετοχής των εργαζοµένων και των πολιτών στο σχετικό εγχείρηµα. Επιπλέον, αναφέρθηκε στις συνέπειες της εικοσιπενταετούς ιδιωτικοποίησης, που έγιναν αφόρητες, οδηγώντας στην επαναφορά της εταιρείας υπό δηµόσιο έλεγχο.
Τη Δευτέρα 21/10 πραγµατοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη εκδήλωση µε το ίδιο θέµα και συνδιοργανωτή το Συντονιστικό Πολιτών & Φορέων «SOSτε το Νερό» που αγωνίζεται ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, µε κεντρικούς οµιλητές την Αν Λε Στρατ και τον Οσµάν Οζγκιουβέν. Ο τελευταίος είναι δήµαρχος στο Δικελί της Τουρκίας και αναφέρθηκε στην εφαρµογή στην πόλη του ενός ιδιαίτερου συστήµατος τιµολόγησης του νερού µε κοινωνικά κριτήρια, καθώς και στον επανασχεδιασµό της εταιρείας ύδρευσης που απαιτήθηκε για κάτι τέτοιο. Μεταξύ άλλων, δέκα κυβικά µέτρα νερού το µήνα παρέχονται δωρεάν σε άπορους δηµότες, ενώ όποιος υπερβαίνει αυτό το όριο χρεώνεται κανονικά για το σύνολο της κατανάλωσής του. Κοινωνικά υπεύθυνες πρακτικές εφαρµόζονται στον ίδιο δήµο και σε άλλους τοµείς (φροντίδα υγείας µε χαµηλό κόστος, δωρεάν δηµόσιες συγκοινωνίες και ψωµί σε τιµή κόστους). Οι δηµότες στέκονται στο πλευρό της δηµοτικής αρχής, που διώκεται επί σειρά ετών εξαιτίας των πολιτικών που εφαρµόζει. Η περίπτωση του Δικελί αποδεικνύει ότι τα εµπόδια που θέτει το θεσµικό πλαίσιο υπερβαίνονται όταν υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση.
Η διαχείριση των κοινών αγαθών προς όφελος της κοινωνίας συνδέεται άµεσα µε την ποιότητα της δηµοκρατίας. Οι κοινοί πόροι αντιπροσωπεύουν έναν νέο ορίζοντα στη σύνδεση διαφορετικών τοµέων διαχείρισης –από τον υλικό πόρο του νερού έως το άυλο διαδίκτυο– αντιστάσεων στο σφετερισµό τους και θεσµοθέτησης αµεσοδηµοκρατικών διαδικασιών. Οι κοινοί πόροι έχουν τη δυνατότητα να επαναδιευθετήσουν υλικά και συµβολικά το ηθικά απαξιωµένο περιεχόµενο της πολιτικής και να συµβάλουν στη δηµιουργία µιας νέας συλλογικής κουλτούρας. Η ικανότητα ανάκτησης της έννοιας του «κοινού» και η οικοδόµηση µορφών συµµετοχικής διαχείρισης των κοινών πόρων δηµιουργεί κοινωνικούς δεσµούς και αναδιαµορφώνει το περιεχόµενο της ιδιότητας του πολίτη. Άλλωστε η ιδιωτικοποίηση των κοινών αγαθών συνιστά, πρώτα από όλα, ιδιωτικοποίηση της σφαίρας λήψης αποφάσεων.
Δώρα Κοτσακά – Καλαϊτζιδάκη
Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς
Εδώ το link στις Οικοτριβές, https://oikotrives.wordpress.com/2013/11/03/institouto-poulantzas-draseis-nero/